Czym jest kurtek mniejszy?
Kurtek mniejszy ( Molorchus minor ) to chrząszcz zaliczany do rodziny kózkowatych występujący w Europie środkowej, północnej oraz na Syberii. Szkodnik ten przypodobał sobie lasy iglaste ale występuje także w lasach mieszanych.
Morfologia – wygląd kurtka mniejszego
Kurtek mniejszy ma od 6 do 16 milimetrów długości. Charakterystycznymi cechami kurtka mniejszego są skrócone pokrywy skrzydłowe i zgrubiałe uda. Czułki kurtka mniejszego są długie i cienkie. Czułki samców kurtka mniejszego są dłuższe niż w przypadku samic. Pozwala to na łatwe rozróżnienie płci osobników kurtka mniejszego. Kurtek mniejszy bardzo dobrze lata co pozwala mu skutecznie uciekać przed napastnikami.
Gdzie występuje kurtek mniejszy
Kurtek mniejszy występuje w iglastych i mieszanych lasach Środkowej i Północnej Europy i na Syberii. Osobniki dorosłe kurtka mniejszego pojawiają się od maja do lipca. Kurtek mniejszy to chrząszcz liczny i pospolity.
Rozwój i żerowanie kurtka mniejszego
Chrząszcze kurtka mniejszego pojawiają się w maju. Ich pożywieniem jest nektar i pyłki baldaszkowatych i różowatych. Kopulacja kurtka mniejszego najczęściej odbywa się na cienkich gałęziach świerków i innych drzew iglastych. Po kopulacji, samice kurtka mniejszego składają jaja w szczelinach kory. Larwy kurtka mniejszego żerują pod korą ściętych lub przynajmniej uszkodzonych gałęzi świerków. Preferują świerki młode lub w średnim wieku.
Czasami larwy kurtka mniejszego rozwijają się również w jodle, sośnie, cyprysie i modrzewiu. Drążą tam kręte korytarze wypełnione drobnymi trocinkami. Po przezimowaniu larwy kurtka mniejszego zaczynają drążyć chodniki w bielu w którym drążą je aż do lata. Latem larwy kurtka mniejszego sporządzają kolebki poczwarkowe. Późnym latem lub na początku jesieni następuje przepoczwarzenie się larw kurtka mniejszego w osobniki dorosłe. Osobniki dorosłe kurtka mniejszego zimują w kolebkach poczwarkowych aż do wiosny następnego roku. Czasami zdarza się, że osobniki dorosłe kurtka mniejszego pojawiają się wcześniej. Dotyczy to zwłaszcza osobników, które znajdowały się w drewnie które z jakiegoś powodu znalazło się w wysokiej temperaturze.
Szkody wyrządzane przez kurtka mniejszego
Drewno martwe i osłabione – główny cel larw
Larwy Molorchus minor żerują wewnątrz martwego lub obumierającego drewna, czasami także pod korą świeżo ściętych drzew liściastych. Preferują drewno w stanie wilgotnym i mięknącym biologicznie (np. zaatakowane już przez grzyby saprotroficzne).
Szkody:
- drążenie chodników w drewnie, co prowadzi do degradacji jego struktury mechanicznej;
- obniżenie wartości użytkowej drewna opałowego i konstrukcyjnego, jeśli dojdzie do zasiedlenia;
- uszkodzenie kory i łyka – larwy żerują początkowo pod korą, co przyspiesza obumieranie młodych drzew;
- zwiększenie podatności drewna na infekcje grzybowe – poprzez otwarte chodniki i rany.
Choć Molorchus minor nie atakuje zdrowych, żyjących drzew, jego obecność w martwym drewnie może być problematyczna w składach drewna opałowego, magazynach lub w tartakach, gdzie warunki sprzyjają dalszemu rozwojowi larw.
Ryzyko w kontekście gospodarki leśnej
W warunkach naturalnych Molorchus minor spełnia funkcję saproksyliczną – rozkłada martwe drewno i bierze udział w cyklu obiegu materii organicznej w lesie. Jednak w gospodarce leśnej lub przemyśle drzewnym, jego obecność może być niepożądana:
- Zasiedlenie drewna opałowego czy składowanego materiału budowlanego powoduje straty jakościowe.
- Chodniki larwalne wpływają na mechaniczne osłabienie materiału.
- Drewno zainfekowane może być nośnikiem innych szkodników (np. grzybów, owadów wtórnych).
Możliwość wtórnego zasiedlania drewna
Molorchus minor często występuje jako gatunek wtórny, to znaczy, że zasiedla drewno już wcześniej zaatakowane przez inne owady lub grzyby. Jego obecność może zatem świadczyć o postępującym procesie rozkładu drewna co w lesie naturalnym jest zjawiskiem pozytywnym, ale w składzie drewna może oznaczać poważne pogorszenie jego jakości.
Szkody estetyczne i potencjalne w konstrukcjach
Choć nie zalicza się go do typowych szkodników technicznych drewna (takich jak spuszczel pospolity czy kołatek), Molorchus minor może penetrować drewno użytkowe w warunkach sprzyjających – wilgotne piwnice, drewno nieimpregnowane, składowane w nieodpowiednich warunkach. W takich sytuacjach:
może być źródłem pyłu drzewnego (mączki), co jest sygnałem aktywnego żerowania larw. Powoduje dziury wylotowe o średnicy ok. 1–2 mm osłabia drewno wewnętrznie, prowadząc do nieciągłości strukturalnej;
Zapobieganie pojawieniu się kurtka mniejszego
Kurtek mniejszy zaliczany jest do gatunków owadów żerujących w nieokorowanym drewnie. W związku z tym skuteczną profilaktyką zapobiegającą jego pojawieniu się jest używanie wyłącznie okorowanego drewna.
Czytaj też: Zwalczanie szkodników drewna – Skuteczne metody.